این سرزمین آب ندارد اما محور توسعه ایران آب است
به گزارش حیوان خانگی بگیر یک متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم ضمن اشاره به این که محور اصلی توسعه ایران طی 70 سال قبل مبتنی بر آب بوده است، اظهار داشت: سرزمین ایران آب ندارد و الان در وضعیت بحران از دست دادن منابع آب کشور قرار داریم. بدین جهت لازم است سیستم اجرائی، برنامه ریزی و شالوده سند توسعه کشور بازنویسی شود.
به گزارش حیوان خانگی بگیر به نقل از ایسنا، سید اویس ترابی در یک برنامه زنده اینستاگرامی با عنوان «بحران آب و خشکسالی در ایران» ضمن بیان این که به بیانی دقیق تر از بحران آب ایران باید به اسم «بحران از دست دادن منابع آب» یاد نماییم، اظهار داشت: کشور ما دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است. منبع اصلی آب در چنین اقلیم هایی آب های سطحی نیست بلکه منابع آب زیرزمینی است. ۸۰ درصد منابع آب ایران زیرزمینی و کمتر از ۲۰ درصد آن آب های سطحی و رودخانه ها است.
رییس اندیشکده زیست پذیر شهری افزود: ما طی ۷۰ سال قبل ۲۰ درصد حجم ذخیره استاتیک منابع آب زیرزمینی خودرا از دست داده ایم یعنی با احتساب کل منابع آب زیرزمینی و سطحی نزدیک به ۱۵ تا ۱۶ درصد از کل منابع آب کشور از دست رفته است. وقتی حجم استاتیک منابع آب زیرزمینی از دست می رود به سبب بسته شدن خلل و فرج آن، فرونشست زمین اتفاق می افتد که حتی در صورت کنترل برداشت ها و وقوع بارندگی های مناسب دیگر امکان تغذیه و تشکیل آن بخش از آبخوان از بین می رود و تجدید نمی گردد. فرونشست در تمام دشت های فلات مرکزی ایران از تهران گرفته تا سمنان، کرمان، خراسان، فارس و اصفهان با نرخ فزاینده ای رو به رشد است در صورتیکه پدیده فرونشست یک بحران غیر قابل بازگشت است و صدمه ای به محیط زیست وارد میکند که نمی توان آنرا ترمیم کرد.
این سرزمین آب ندارد اما محور توسعه ایران «آب» است
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم با اعلان اینکه نکته مهم در لیست کردن علل و عوامل گوناگون ایجاد بحران پیچیده ازدست دادن منابع آب این است که بتوانیم سیستماتیک موضوع را بررسی و عوامل را در دو گروه عوامل اصلی و فشارهای ناشی از آنها دسته بندی نماییم، اظهار نمود: از سال ۱۳۲۷ که نخستین برنامه توسعه ۷ ساله کشور نوشته شد تا حالا ۱۱ برنامه توسعه یا سند توسعه در کشور ابلاغ گردیده است و همه آنها که به نام برنامه های پنج ساله توسعه عنوان می شوند، آب محور بوده اند یعنی ۷۰ سال است که محور توسعه ایران مبتنی بر پارامتری گذاشته شده که متناسب با ظرفیت ها و توان اکولوژیک این سرزمین نیست چونکه این سرزمین آب ندارد و در طول تاریخ همیشه آب کم داشته است بدین سبب نمی توان توسعه را در این کشور برمبنای آب قرار داد.
به گفته ترابی، زمانی که برنامه توسعه کشور برمبنای آب گذاشته شود با اهمیت ترین دستوری که برمبنای آن صادر می شود توسعه بدون چون و چرای اراضی کشاورزی است. بدین جهت بمنظور توسعه اراضی کشاورزی و رسیدن به افق برنامه های توسعه، مهار آب های سطحی که کمتر از ۲۰ درصد حجم منابع آب ایران را تشکیل می دهد، در دستور کار قرار می گیرد چونکه زمان جریان آب های سطحی در اقلیم ایران همزمان با فصل متناسب کشت و کار و کشاورزی نیست. به همین جهت لازم است ذخیره شوند و به همین خاطر می رویم سراغ فناوری و ابزاری به نام سدسازی تا بتوانیم در فصل کشت و کار برای آن برنامه ریزی نماییم.
وجود ۷۶۰ هزار حلقه چاه در کشور
وی در ادامه اشاره کرد: برای توسعه اراضی کشاورزی نیاز به آب داریم بدین سبب طی ۷۰ سال قبل علاوه بر منابع آب های سطحی، با همین روش از مابقی ۸۰ درصد منابع آب زیرزمینی نیز برداشت کرده ایم. بدین جهت تعداد چاه های آب در کشور از ۵۰ هزار حلقه چاه در سال ۵۰ حالا به ۷۶۰ هزار حلقه چاه بالا رفته و دست اندازی به حجم ذخیره استاتیک این آبخوان ها موجب وقوع پدیده فرونشست زمین شده است.
اکوسیستم های موجود در اقلیم خشک ایران نیز به منابع آبی نیاز دارند
این هیدرولوژیست همین طور متذکر شد: نکته قابل توجه این است که در اقلیم خشک ایران که حجم آب های سطحی آن کمتر از ۲۰ درصد است، اکوسیستم های موجود همچون رودخانه ها، تالاب ها، دریاچه ها و اکوسیستم های پراکنده جنگلی داخل سرزمینی نیز نیازمند این منابع آب هستند و به زحمت می توانند با این حجم آب سطحی محدود سرپا بمانند. در کنار این موارد در مناطقی که آب ندارد و بارندگی در آن زیر ۱۰۰ میلی متر در سال است با راه اندازی صنایع پرآب بر و افزایش جمعیت نامتناسب با توان اکولوژیک منطقه بارگذاری های نامتجانس کرده و در نتیجه تنش آبی در این مناطق را افزایش داده ایم.
بخش کشاورزی با مصرف ۹۰ درصد از آب مصرفی تنها ۳۰ درصد اشتغال ایجاد کرده است
ترابی با اعلان اینکه سندهای توسعه پنج ساله کشور طی ۷۰ سال قبل دارای ایرادات سیستماتیک است، اظهار نمود: این نقیصه ها موجب تولید چندین گزاره غلط نیز شده اند که بعنوان مثال می توان به این گزاره اشاره نمود که «اشتغال اصلی در کشور، کشاورزی است.» این یک گزاره غلط است چون در صورتیکه ۹۰ درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود اما اشتغال کشاورزی در کشور ما بطور متوسط کمتر از ۳۰ درصد و تولید ناخالص داخلی غیر نفتی ناشی از کشاورزی نیز کمتر از ۱۰ درصد است.
وی افزود: محور اصلی توسعه را در ایران کشاورزی قرار داده ایم و جای هیچ حرفی در آن نیست چونکه گفته می شود امنیت غذایی و اشتغال به همراه دارد اما در حقیقت هم اشتغال پایینی در کشور و هم استعدادهای پایینی در کشاورزی دارد. با این وجود امنیت غذایی می تواند بوسیله قوت غالب یعنی غلات تامین گردد چون ایران توان تولید غلات را دارد. ۶۰ درصد زراعت غلات بصورت دیم و کمتر از ۴۰ درصد آن بصورت آبی است و آنچه که استعدادش را ندارد، تولید محصولات باغی و جالیز و صیفی جات است.
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم اضافه کرد: صنایع بزرگ کشور نیز کمتر از ۵ درصد اشتغال دارند و اشتغال های اصلی مربوط به بخش خدمات با سهم ۴۰ درصد و صنایع کوچک و متوسط با سهم ۲۵ درصد است.
ترابی اشاره کرد: نیروی محرک اصلی بحران آب در ایران در برنامه های اشتباه توسعه یازده گانه نهفته است. این نیروی محرک اصلی باید حل شود و اگر بر فشارهایی که از آن ناشی شده متمرکز شویم نتیجه آن می شود سدسازی مهارنشده و مهار لجام گسیخته آب های سطحی که همه معلول و متاثر از همین برنامه های توسعه ۵ ساله کشور هستند.
وی در ادامه ضمن اشاره به این که تنها حکمرانان نیستند که اسناد توسعه را تهیه می کنند، اشاره کرد: ما متخصصان از اعضای اصلی تهیه این اسناد توسعه هستیم. کارشناسان از حوزه های تخصصی مختلفی همچون جامعه شناسی، اقتصاد، عمران، روانشناسی، پزشکی، هواشناسی و... گرد هم می آیند و دو مرتبه برنامه های توسعه را تدوین می کنند. به همین خاطر اینطور نیست که همه پیکان بهتان را به سمت حکمرانان بگیریم چونکه زمینه ساز تصمیم های حکمرانان ما متخصصان کشور بوده ایم.
آینده بحران از دست دادن منابع آب کشور الان است
این متخصص حوزه آب و تغییر اقلیم با اشاره به این که آینده بحران از دست دادن منابع آب الان است، اظهار نمود: آینده بحرانی که در اواخر دهه ۸۰ برخی متخصصان و دلسوزان در زمینه آب نسبت به آن هشدار داده بودند، حالا است. آنان هشدار دادند که بحران آب و از دست دادن منابع آب ایران شروع شده است و اگر اقدامی صورت نگیرد طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده منابع آب را از دست خواهیم داد. حالا در آن نقطه قرار داریم و علایم و نتایج آن فعال گردیده است.
وی در ادامه اشاره کرد: هم اکنون ما چهار وزارتخانه داریم که بطور مستقیم در برداشت آب موثر هستند که سه تا از آنها همچون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت صنعت، معدن و تجارت محل و میزان نیاز آبی را تعیین و دستور آنرا صادر می کنند و یکی از آنها یعنی وزارت نیرو طبق وظایف خود که از دهه ۵۰ بین وزارتخانه ها تقسیم شده این میزان نیاز آبی را تامین می کند بدین سبب وزیر نیرو کاری را می کند که در سرلوحه شرح وظایف و فرایندهای سازمانی او نوشته شده است و محل و میزان نیاز آبی را تعیین نمی کند بلکه سه وزارتخانه دیگر آنرا تعیین می کنند.
ترابی در آخر اظهار داشت: بدین جهت راه حل مشخص این است که دو نیروی محرک اصلی بحران از دست دادن منابع آب در کشور را متوقف نماییم که یکی از آنها این است که وزارتخانه ها از این سیستم جزایر مجزا درآیند و سیستم اجرائی و برنامه ریزی کشور دو مرتبه بازنویسی شود و دوم این که شالوده سند توسعه کشور باید از نو بازنویسی شود و باتوجه به توان اکولوژیک این سرزمین - که آب با اهمیت ترین عامل آنست - نوشته شود اما این اقدام ساده ای نیست و حل این مساله پیچیده چند تخصصی نیاز به متخصصان جوان چند تخصصی دارد.
منبع: getpet.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب