در گفت وگو با حیوان خانگی بگیر اعلام شد
روشی برای علاج بخشی بیماری سوختگی شاه بلوط جنگل های گیلان
حیوان خانگی بگیر روشی برای علاج بخشی بیماری سوختگی شاه بلوط جنگل های گیلان
به گزارش حیوان خانگی بگیر به نقل از ایسنا، "سوختگی" شاه بَلوط یکی از بیماری های قارچی است که سبب از میان رفتن تقریباً کامل جنگل های شاه بلوط خواهد شد. رویشگاه شاه بلوط در ایران در استان گیلان و در مناطقی چون "ویسرود شفت"، "سیاه مزگی شفت"، "قلعه رودخان" فومن و "شفارود" رضوانشهر است و حد ارتفاعی رویشگاه های شاه بلوط بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ متر از سطح دریا است که معمولاً در جهت های شمالی و غربی قرار گرفته اند.
بیماری سوختگی شاه بلوط عامل اصلی تخریب رویشگاه شاه بلوط در ایران است. این بیماری برای اولین بار در سال ۷۹ در استان گیلان در منطقه ویسرود در حوزه آبخیز شماره ۱۷ از راه اداره منابع طبیعی استان گیلان گزارش شد و در سال ۸۵ مورد بررسی قرار گرفت.
تیمی از محققان دانشگاه تربیت مدرس با بررسی میدانی راهکاری را برای علاج بخشی این بیماری برای درختان شاه بلوط ارائه کردند.
خطر انقراض برای شاه بلوط های ایرانی
حامد یوسف زاده پایین رودپشتی، عضو هیات دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس در گفتگو با ایسنا، تمرکز فعالیتهای تحقیقاتی خویش را بر روی گونه های درختی جنگلی مثمر با اولویت بر گونه های در حال انقراض همچون شاه بلوط دانست و اظهار داشت: شاه بلوط (Castanea sativa) درخت جنگلی- باغی، دارویی، صنعتی و با پراکنش بسیار محدود در جنگل هیرکانی ایران است که در خطر انقراض بحرانی (Critically endangered) قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه این گونه درختی استراتژیک، در سال های اخیر در معرض بیماری "شانکر" یا سوختگی (بلایت) قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: این امر در حالی خطر انقراض و کم شدن درآمد مردمی را به همراه داشته که هم اکنون حدودا تمامی درختان در اندک رویشگاه باقیمانده از این گونه در جنگل هیرکانی مبتلا به بیماری و در حال خشک شدن هستند.
خشک شدن درخت شاه بلوط بر اثر بیماری سوختگی
یوسف زاده، عامل بیماری سوختگی درختان شاه بلوط را قارچی به نام Cryphonecteria parasitica ذکر کرد و افزود: اسپورهای آن از راه زخم و شکاف های روی تنه وارد پوست و قسمت های زیرین این درختان می شوند و به "کامبیوم "های آوندی گیاه که کار انتقال مواد غذایی و آب از ریشه به قسمت های بالاتر را به عهده دارند، آسیب می زنند. در نتیجه برگ ها خشک و بعد از مدتی (بین ۲ تا ۱۰ سال) درخت خشک شده و می میرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، افزود: گزارش های انتشار یافته نشان داده است این قارچ علاوه بر شاه بلوط به دیگر گیاهان جنگلی و زراعی و خیلی از گونه های درختی چون "چنار"، "زبان گنجشک"، "ممرز"، "بلوط" و "افرا" حمله می کند که متاسفانه می تواند بعنوان یک سلاح بیولوژیک نامرئی خیلی از اکوسیستم های جنگلی و زراعی را متاثر و صنایع چوبی و دارویی را گرفتار صدمه کند.
یوسف زاده، جنس شاه بلوط (Castanea spp) را متعلق به خانواده "راشیان" دانست که در مناطق گرم و معتدل سراسر دنیا می روید و اضافه کرد: شاه بلوط درختی عظیم، با رشدی سریع و چوب دشوار می باشد که ظاهری شبیه به بلوط دارد. در اوایل قرن ۱۹ در مناطق کوهستانی اسپانیا، شاه بلوط ها جایگزین بلوط ها شدند و از آن زمان معلوم شد که این دو گونه می توانند زیستگاه های اکولوژیکی خویش را با هم به اشتراک بگذارند؛ ولی شاه بلوط ها به علت منافع اقتصادی در تولید چوب و میوه ترجیح داده می شوند.
وی با اشاره به اینکه شاه بلوط نسبت به ترکیب های مختلف آب و هوایی مانند بارش کمتر و درجه حرارت های شدید (سرد و گرم) حساسیت بیشتری دارد، اظهار نمود: تولید سالیانه جهانی میوه شاه بلوط متجاوز از ۴۰۰ هزار تن است که تولیدکننده های اصلی به ترتیب "چین"، "ترکیه"، "کره"، "ایتالیا"، "ژاپن"، "اسپانیا"، "پرتغال" و "فرانسه" هستند.
به قول وی، چوب و میوه این گونه درختی به صورت وسیع در شمال آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه این گونه اولین بار در محدوده غربی استان گیلان و چند منطقه محدود نظیر مناطق کوهستانی تالش (سیاه مزگی) و فومن (قلعه رودخان) و "ویسرود" گزارش شد، تصریح کرد: شاه بلوط علاوه بر دارا بودن چوب صنعتی، دارای ارزش دارویی هم هست، به صورتی که مردم بومی از دم کرده برگ شاه بلوط جهت رفع سرفه، سیاه سرفه و به صورت غرغره برای گلو درد استفاده می کردند و در طب قدیم از شاه بلوط به علت دارا بودن ویتامین B و فسفر فراوان در تنظیم تعادل عصبی استفاده می شد.
فعالیت اقتصادی شاه بلوط و لزوم حفظ این گونه اقتصادی
وی با انتقاد نسبت به جمع آوری بذر شاه بلوط برای مصارف خوراکی و فروش به بازار، تصریح کرد: این امر سبب شده که امکان زادآوری طبیعی در رویشگاه های این گونه در کشور به حداقل ممکن برسد، به صورتی که اغلب درختان حاضر در رویشگاه از طبقه سنی مسن و اندکی هم میانسال هستند.
رنج شاه بلوط ها از بیماری سوختگی
یوسف زاده، بیماری سوختگی را همچون صدمه های درختان شاه بلوط دانست و با اشاره به اینکه نخستین شیوع گسترده بیماری "سوختگی" شاه بلوط ایران در سال ۲۰۰۶ گزارش شده است، افزود: نکته جالب توجه در این حوزه این است که بعضی از درختان صدمه دیده پس از هجوم آفت، طی چند سال مجدد خویش را احیاء می کنند و پس از انجام مطالعات گسترده مشخص شد که بعضی از سویه های عامل بیماری زا خود با رقابت درون گونه ای سبب حذف عامل بیماری زا و کاهش اثرات مخرب آن می شوند.
وی با تاکید بر اینکه این مورد سبب گشته است که ایده مبارزه بیولوژیک با عامل بیماری زا شکل گرفته و در خیلی از کشورها اجرایی شود، اضافه کرد: در این راستا پروژه های بسیار موفقی در کشورهای اروپایی همچون ایتالیا، مجارستان، پرتغال، فرانسه و آلبانی اجرا شده است. بعنوان مثال در کشور آلبانی با مایه زنی درخت به وسیله تیپ های کم آزار، حدود ۹۰ درصد درختان بهبود یافتند.
این محقق دانشگاه تربیت مدرس از اجرای طرحی در جهت نجات بخشی شاه بلوط های جنگل های هیرکانی اطلاع داد و خاطرنشان کرد: هدف این طرح تولید یک "سم بیولوژیک" و معرفی دستورالعمل ساده و ارزان در دو سطح عمومی (قابل استفاده برای عامه مردم) و تخصصی (قابل استفاده برای کارشناسان)، با درصد موفقیت بالا و منطبق بر معیارهای محیط زیستی، برای درمان بیماری سوختگی شاه بلوط بعنوان یک گیاه درختی استراتژیک در ایران بوده است.
این متخصص حوزه درختان جنگلی، خاطرنشان کرد: در این طرح تلاش شد با استفاده از تجربیات سایر کشورها راهکار کاربردی برای حفاظت از اندک رویشگاه های باقیمانده این گونه در جنگل های شمال ایران پیشنهاد شود.
راهکاری برای علاج بخشی شاه بلوط ها
وی با اشاره به جزئیات این طرح، تصریح کرد: از سالیان بسیار دور مقابله با بیماری سوختگی شاه بلوط در کشورهای مختلف دنیا شروع شده است. بر طبق این بررسی ها مبارزه بیولوژیکی و انتقال ویروس تیپ های کم آزار می تواند از شدت بیماری درختان کاسته و حتی سبب توقف بیماری و بهبودی درختان شود.
یوسف زاده افزود: به صورت مثال برای مقابله با بیماری سوختگی شاه بلوط در آمریکا یک سازمان تخصصی در رابطه با شاه بلوط تاسیس شده و این روش ها برای درمان شاه بلوط مورد آزمون قرار گرفته است و نتایج بسیار موفقی را هم به دنبال داشته است. البته در این راستا پروژه های بسیار موفقی هم در کشورهای اروپایی همچون ایتالیا، مجارستان، پرتغال، فرانسه و آلبانی اجرا شده است.
وی با اشاره به اینکه در کشور مجارستان با مایه زنی درخت به وسیله تیپ های کم آزار، حدود ۹۰ درصد درختان بهبود یافتند، تصریح کرد: به صورت کلی در همه این کشورها تلاش بر این است که با لحاظ کردن تمام جنبه های زیست محیطی و بکارگیری روش های ساده، ارزان و آسان کاربرد، در قدم اول درختان بیمار در رویشگاه درمان شوند و در قدم بعدی از شیوع این بیماری به سایر درختان و رویشگاه های مجاور جلوگیری شود.
عضو هیات دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس روش فیزیکی-مکانیکی و بیولوژیکی را از دیگر متدهای بسیار موفق در کنترل و بهبود این بیماری دانست که گزارش شده است و افزود: در روش فیزیکی- مکانیکی هر سال یا حداکثر هر سه سال یک مرتبه با جنگل گردشی در منطقه، درختان آلوده شناسایی و شاخه های آلوده زیر ۵۰ سانتی متر منطقه آلوده بریده می شوند. همه ابزارها بعد از بریدن بایستی با سدیم هیپوکلراید یا اتیل الکل ضد عفونی و شاخه های آلوده هم جمع آوری و سوزانده شوند.
وی با تاکید بر اینکه مناطق بریده شده (محل هرس) بایستی با چسب هرس پوشانده شوند، تصریح کرد: در روش بیولوژیکی، از روش التیام با خاک رویشگاه و مایه زنی با سویه کم آزار روی درخت بیمار استفاده می شود. این دو روش بیولوژیکی (التیام با خاک رویشگاه و مایه زنی) در کشورهای مختلف اروپا همچون ایتالیا و آلبانی برای مبارزه با بیماری سوختگی شاه بلوط مورد استفاده قرار گرفته است، به صورتی که با استفاده از روش "گل مالی" ۳۲ درخت از ۴۰ درخت مبتلا به بیماری سوختگی التیام یافتند.
یوسف زاده با اشاره به اقدات انجام شده در زمینه مبارزه بیولوژیکی و شناسایی سویه های مختلف قارچ عامل بیماری زای شاه بلوط، اظهار داشت: این سویه در ۴ منطقه اصلی پراکنش این گونه شناسایی شده است، ولی تابحال گزارشی در خصوص استفاده از این سویه ها در کنترل بیماری و مبارزه بیولوژیکی با این بیماری گزارش نشده است.
مجری طرح افزود: ازاین رو در این تحقیق در سه فاز به ترتیب "شناسایی سویه های مختلف قارچ، "مایه زنی و "استفاده از خمیر گل" (بهبود درختان بیمار در داخل رویشگاه)" و "تولید سم بیولوژیک و محلول پاشی آن روی نهال های کاشته شده جهت کنترل بیماری" طراحی شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به اینکه مراحل اجرای این طرح در ۳ فاز عملیاتی می شود، توضیح داد: در فاز اول که شامل "شناسایی سویه های کم آزار" می شود، از تمامی رویشگاه های این گونه و از همه درختان سرپا و سالم شاه بلوط موجود، نمونه قارچ تهیه و در آزمایشگاه کشت می شود و قارچ های کشت شده مورد شناسایی قرار گرفته و از این طریق سویه های کم آزار با تست بیماری زایی مشخص شدند.
وی افزود: در فاز دوم بهبود درختان بیمار در رویشگاه است، بگونه ای که در یکی از رویشگاه های اصلی این گونه، حداقل موقعیت مکانی ۲۰۰ درخت بیمار (به صورت پایلوت) مشخص و به ثبت رسید و سه روش "مکانیکی (بهداشتی)"، "استفاده از گل رویشگاه (Mudpack method)" و "تولید سم بیولوژیک، مایه زنی درختان بیمار با سم تولیدشده" برای بهبود و کنترل بیماری در خلال چهار سال مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
یوسف زاده فاز سوم این طرح را "احیاء، بازسازی و محصورسازی عرصه" دانست که این فاز خود از سه مرحله "جمع آوری بذر و تولید نهال"، "نهالکاری" و " تولید سم و آزمایش آن" تشکیل می شود و خاطرنشان کرد: این تحقیق کاملا منطبق بر اصول محیط زیستی و یک روش کاملا زیستی است که دارای مزایایی چون "استفاده از روش مبارزه زیستی به جای روش شیمیایی" است، ضمن آنکه در خلال آن سویه های کم آزار این بیماری برای نخستین بار در منطقه شناسایی خواهد شد که می توان بعدا با ثبت این سویه ها، بعنوان سم بیولوژیک در اختیار کشاورزان و روستاییان منطقه برای مقابله با بیماری قرار داد.
عضو هیات دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به مرحله اول این فاز، تصریح کرد: جمع آوری بذر و تولید نهال مرحله اول است که برای این منظور از یکی رویشگاه ها بذر، تهیه و پس از اعمال تیمارهای لازم حداقل ۳۰۰ نهال تولید خواهد شد و در مرحله نهال کاری، نهال های تولیدی در سال دوم طرح، در داخل یکی از رویشگاه های اصلی نهال کاری می شوند و حداقل درختی که برای نهال کاری استفاده خواهد شد، ۳۰۰ درخت خواهد بود و سرانجام در مرحله سوم مبادرت به تولید سم و آزمایش آن می شود، به این صورت که سویه های مورد نظر، تکثیر انبوه و به صورت محلول تهیه و حداقل سه بار در طول فصل رویش، عملیات محلول پاشی صورت خواهد گرفت.
منبع: حیوان خانگی بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب