نابودی تنها خور باقیمانده در بوشهر به چه قیمتی؟!
طلای مایع زیر دست و پا مانده
حیوان خانگی بگیر: بوشهر در سالهای اخیر نبرد حفظ خوریات و تالاب ها در مقابل تغییر کاربری ها و روند توسعه غلط در استان بوشهر بیش از دیگر استان های ساحلی جنوب ایران بوده که این چالش از سال 96 و با تصویب قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب ها در کشور و بخشنامه اجرائی آن که خوریات و مناطق جزر و مدی را در لیست تالاب های کشور قرار داده بیشتر شده است؛ برای اینکه دیگر خوریات و مناطق جزر و مدی بعنوان یک شورابه و آبگیرهای عادی قلمداد نمی شوند بلکه تالاب هایی محسوب می شوند که زیستگاه انواع آبزیان و پرندگان هستند.
امروزه خوریات، مناطق جزر و مدی و تالاب ها تحت حفاظت محیط زیست قرار دارند و اهمیت این اکوسیستم ها را متخصصان شیلات و آبزیان بیشتر می دانند، امّا به جز سازمان حفاظت محیط زیست، سایر ارگان ها و دستگاههای اجرایی همانند وزارت نیرو و ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری هم در مورد حدود خوریات و تالاب ها دارای وظایف قانونی و نظارتی هستند.
حال و روز تالاب ها تعریفی نیست
این در حالی است که تالاب های کشور شرایط خوبی ندارند. وضعیت بحرانی تالاب هایی همانند ارومیه، بختگان، هورالعظیم و... امروز بیشتر از پیش بر اهمیت مدیریت تالاب ها تاکید می کند و جا دارد مدیریت اکوسیستم های تالابی پیش از بحرانی شدن وضعیت این اکوسیستم های پرارزش زیستی اعمال شود.
استان بوشهر هم بعنوان یکی از استان های مهم ساحلی دارای تالاب ها و خوریات فراوان است، خورها در سالهای اخیر به علت توسعه صنعتی در جنوب استان با استقرار صنایع نفت، گاز و پتروشیمی دستخوش تغییرات فراوان گردیده و صدها هکتار از خوریات استان استحصال و تخریب شده اند. بعنوان نمونه در بلوار امام علی (ع) شهر بوشهر واقع در دهکده گردشگری هم بخشی از خور سلطانی تصرف و استحصال شده که با راه اندازی این بلوار امام علی (ع) در شهر بوشهر در سالهای گذشته صدها هکتار از اراضی خور سلطانی خشک و با تبدیل به کاربری گردشگری یا مسکونی در آن ساخت وساز صورت گرفته است.
اینها بخشی از اتفاقاتی بوده که در سالهای قبل رخ داده، اما در دوسال اخیر مبحث تخریب خور بردستان و استقرار یک کارگاه تکثیر و پرورش میگو هم حاشیه ساز شده است اما آنچه اخیراً دوستداران محیط زیست و متولیان آنرا نگران کرده راه اندازی پیست قایقرانی در خور سلطانی بوده که پیست مذکور مقرر است در مساحت ۲۰ هکتار و در خور سلطانی واقع در ورودی شهر بوشهر راه اندازی شود و سازمان حفاظت محیط زیست به جهت تغییر و تخریب این زیستگاه تالابی و احتمال خشک شدن جنگل های حرّای دست کاشت خور سلطانی با آن مخالفت کرده؛ مخالفتی که با واکنش و اعتراض اداره کل ورزش و جوانان و برخی طرفداران و فعالان ورزش قایقرانی در بوشهر روبرو شده است.
صرف بیت المال برای تخریب آخرین محدوده ی خور سلطانی
حال جای سوال است که آیا امکان راه اندازی پیست قایقرانی در محل دیگری وجود ندارد؟ آیا مطالعه دقیق در مورد جانمایی این پیست صورت گرفته؟ یا فقط به علت اینکه این محل در ورودی شهر بوشهر و در ادامه ی زمین استحصالی و تصرفی قبلی قرار دارد باید بر همین مکان تمرکز کرد؟ یکی از فعالان محیط زیست با اعتراض به تخریب خور سلطانی در این خصوص به ایسنا اظهار داشت: «متولیان این پروژه باید از خود سوال کنند آیا کشورهای دیگر هم پیست های قایقرانی را با تخریب تالاب ها و خوریات راه اندازی کرده اند یا می کنند؟ و آیا راه اندازی یک پیست برای ورزش و مسابقات قایقرانی آن هم برای دعوت از قایقرانان سایر استان ها، همانند ایجاد و اشتغال و راه اندازی صنایع تا این اندازه مهم می باشد که بهای آن تخریب خور و تالاب باشد و تخریب یک منطقه منحصربه فرد جزرومدی را رقم بزند؟
و پرسش مهم دیگر که به پاسخ آن فکر نشده، اینکه آیا هزینه راه اندازی پیست مذکور با ایجاد کانال در خشکی و هدایت آب دریا کمتر از راه اندازی آن در تالاب و استحصال نیست که بودجه بیت المال صرف تخریب آخرین محدوده ی خور سلطانی گردد؟! و اصلاً آیا ارزش زیستگاهی و جاذبه گردشگری خور سلطانی کمتر از پیست قایقرانی است؟»
قصد خشک کردن کامل قسمت جلویی خور را دارند!
این آگاه و کارشناس حوزه محیط زیست اظهار داشت: «تا امروز متولیان راه اندازی پیست مبادرت به نصب پرچم کرده اند و قصد خشک کردن کامل قسمت جلویی خور را دارند تا در عرض ۱۰۰ متر در ۲.۵ کیلومتر بتن ریزی و مانند یک استخر بزرگ شود تا قایق ها در آن رفت وآمد کنند. یعنی خور کاملاً گرفته می شود. در واقع تا جنگل های حرّا امتداد دارد و شما دیگر خور را نمی بینید و تنها سازه ی بتونی را خواهید دید. متولی این کار ورزش و جوانان است و البته می گویند ۱۰۰ متر ولی در اصل می شود ۱۵۰ متر چون که وقتی قایق ها مسابقه می دهند و برمی گردند احتیاج به یک جایی برای برگشت به بالا دارند، به این مفهوم که این فضا به یک کنارگذر، جایگاه تماشاچی، رختکن و... نیاز دارد. همینطور برای بتن ریزی باید برای حرکت داوران، برانکارد، ماشین حداقل ۵ متر فضا داشته باشند.»
او اضافه کرد: «در مورد بودجه هم می گویند ۷۰ میلیارد تومان، اما این مبلغ پول حتی ۱۰ متر بتنیسم دریا هم نمی گردد، یک پولی هست و نمی دانند با آن چکار کنند. کار دریایی احتیاج به اعتبار زیادی دارد، اما در شرایطی که محیط زیست هم مخالف است در حال رایزنی و تکاپو برای انجام کار هستند.
برای راه اندازی پیست قایقرانی در این مکان، باید به نگهداری و دیگر مسائل آن هم فکر کرد. استاندارد این است که در کنار جاده و خروجی شهر که خشکی است و آخر آن به دریا می رسد اقدام نمایند. چون یک مرتبه آب را پمپ می کنند و دیگر نیازی نیست. اگر این پروژه کنار مجتمع بوشهرمال اجرا شود بسیار بهتر و مناسب تر است و هزینه های آن هم یک دهم می شود، چون در خشکی می خواهند کار کنند، فضای بیشتری دارد و... ولی تنها به علت اینکه کنار دهکده گردشگری قرار می گیرد اینجا را برگزیده اند و اهمیتی به محیط زیست هم نمی دهند؛ شاید هم برای آینده فکرهای دیگری دارند.»
تهدید جدی اکوسیستم های ساحلی استان بوشهر
مناطق حساس و اکوسیستم های ساحلی استان بوشهر بعنوان آخرین پذیرنده آلودگی ها و نقطه پیوند دو اکوسیستم خشکی و آبی در معرض خطر و تهدید جدی قرار دارند. این مناطق شامل جنگل های حرّا، آبسنگ های مرجانی، زیستگاه ها، خوریات، رویش گاه جلبک ها و علف های دریایی، تالاب های ساحلی و... بوده و با عنایت به ارزش های خاص اکولوژیک، منحصربه فرد، مولّد و البته بسیار شکننده هستند.
عرصه های آبی ساحلی واقع در مناطق جزر و مد محل تمرکز موجودات کف زی است که بزرگ ترین پایه زنجیره غذایی دریا و حیات آبزیان، پرندگان و سایر موجودات وابسته به دریا بوده و بعنوان بانکهای زیستی از آنها یاد می شود. اغلب آبزیان بخشی از چرخه حیاتشان را در مناطق ساحلی و خصوصاً خورها -به واسطه ی برخورداری از مواد غذایی غنی- می گذرانند. علاوه بر ارزش های اکولوژیکی، این مناطق دارای ارزش های اقتصادی-تجاری بوده و به دلیل در پناه بودن از تلاطم شدید دریا مورد استفاده صیادان و بازرگانان محلی و همینطور از کانون های مهم گردشگری و اکوتوریسم هستند.
هنگامی که خور از بین رفت هزاران میلیارد هم جایگزین آن نمی شود
این فعال محیط زیست ضمن اشاره به ارزش و اهمیت خور بوشهر تاکید می کند: «تنها خور باقیمانده در بوشهر، خور سلطانی است و بقیه برای تاسیس اسکله و... توسط برخی سازمان ها تصرف شده؛ اینجا مکانی است که مردم برای ماهیگیری، پرنده نگری، تفریح و لذت بردن از این جاذبه طبیعی می آیند. همینطور در این خور ۴۰ هزار درخت حرّا توسط NGOها و دکتر ایرج نبی پور (استاد دانشگاه، محقق، مترجم و فعال محیط زیست بوشهری) کاشته شده و حالا که فعالان محیط زیست با تلاش و همّت خود چنین فضای بکر و زیبایی را فراهم نموده اند که ایستگاهی برای پرندگان و زیستگاه موجوداتی چون خرچنگ و ماهی است نباید هدف تخریب نهادها و افراد قرار بگیرد.
اینکه یک سازه بتنی در وسط دریا ایجاد شود غیرقانونی و مشکل زا است ازاین رو لازم است که رسانه ها، مردم و فعالان محیط زیست و البته مسؤلان و متولیان امر نسبت به این مورد حساسیت بیشتری داشته باشند و برای پیشگیری از تخریب طبیعت و محیط زیست متحد و همدل شوند. دستگاه هایی چون امور آب و منابع طبیعی هم باید بعنوان متولی عرصه های آبی وارد شوند و علاوه بر اینکه برای چنین پروژه هایی مجوز صادر نکنند، در صورت بروز اشتباه در دوره های قبل جلوی آنرا گرفته و مانع اقدامات تخریبی شوند. هنگامی که این خور از بین رفت دیگر هزاران میلیارد هم جایگزین آن نمی گردد چون که با ندانم کاری و بی توجهی یک سرمایه طبیعی را از دست داده ایم.»
نگاه بهره بردارانه نه حفاظتی
فرهاد قلی نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در گفتگو با ایسنا اظهار داشت: «باید رسانه ها و سازمان های مردم نهاد بدانند که وقتی یک تالاب تخریب می شود وظیفه ی کدام ارگان است که پیگیری کرده و از تخریب آن جلوگیری نماید و یا وظیفه ی سازمان جنگلها و مراتع کشور در مقابل جنگل حرّا چیست؟ متاسفانه در کشور ما تعدد قوانین و تعدد حوزه های تصمیم گیر و پاسخگو را داریم؛ در قانون جنگلها و مراتع و ماده های آن نگاه بهره بردارانه وجود دارد و تنها دو سه مورد نگاه حفاظتی است؛ پس این قانون احتیاج به بازبینی دارد.»
وی اضافه کرد: «زمانی که جنگل تخریب می شود مسئول مستقیم آن سازمان جنگلها و مراتع است که باید از این اتفاق جلوگیری نماید. محیط زیست فقط می تواند با یک دست آویز قانونی به نام تخریب –ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی- بگوید من مخالف تخریب هستیم که البته بسیاری از قضات هم نمی پذیرند و می گویند مسئول جنگل واگذار کرده چونکه محیط زیست مسئول جنگل نیست و بخشی از تخریب ها هم به خاطر خلاهای قانونی ما و بخشی هم عدم درک مدیران ما از اهمیت یک عرصه است. بخش دیگر هم به خاطر کارهای انجام نشده ما است، که دیّر نمونه خیلی واضحی از این موضوعات است که خود سازمان محیط زیست در سال ۹۵ و بدون بررسی موافقت می کند که همان مجوز برای ما مشکل درست می کند.»
معنای محیط زیست را نمی دانند
این مسئول با اشاره به اینکه تلاش می نماییم صدای محیط زیست را به گوش مردم برسانیم، افزود: «در اینجا ما برای تمدید مجوز محیط زیستی، مخالفت کردیم و مخالفت ما مورد اعتراض قرار گرفت و پس از اعتراض ما شیلات و آب منطقه ای و منابع طبیعی و تمام ارگان ها مجوز داده اند و کمیته ماده ۱۱ به علت مخالفت محیط زیست تشکیل شد که همیشه در این کمیته رای مخالف داده و توضیحات خود درباره حریم تالاب را عرضه کرده ایم.»
مدیرکل محیط زیست بوشهر اظهار داشت: «متاسفانه هنوز مسؤلان و مردم ما دقیقاً معنای محیط زیست را نمی دانند و حتی برخی مدیران حوزه های مرتبط نمی دانند که منظور ما از خور چیست؟ انتظار داریم که متولیان آب منطقه ای تخصصی تر عمل کنند و بیشتر بر روی تالاب ها و عرصه های آبی حساسیت داشته باشند و محیط زیست را درک کنند.»
چون ممانعت کردیم از ما استعلام کردند
قلی نژاد ضمن اشاره به جزئیات قوانین تالاب ها و در مورد راه اندازی پیست قایقرانی در خور سلطانی به ایسنا اظهار داشت: «در این مورد هیچ خبری از هیچ ارگانی نیست، ما در آنجا اعلام نموده و ایستاده ایم که این کار غلط است. چون ما رفتیم اعلام کردیم از ما استعلام کردند، یعنی وزارت قرار نبود از ما استعلام کند! من نمی دانم چطور قرار بوده یک پروژه ی ملّی با ۶۰ میلیاردتومان اعتبار در یک استان بیاید و بخواهند آنرا در یک تالاب کشور راه اندازی کنند؛ مگر می شود بدون استعلام و مشخصه قانونی؟ ما در مراحل شروع کار جلو کار را گرفتیم، در آب پرچم نصب کرده بودند و کانکس هم گذاشتند. بعد ما رفتیم و گفتیم اینجا چه خبر است؟ گفتند می خواهیم پیست قایق رانی راه اندازی نماییم، چون ممانعت کردیم از ما استعلام کردند.»
تالاب را نمی گردد جای دیگر به وجود آورد
وی خاطرنشان کرد: «ما گفتیم تالاب را نمی گردد جای دیگر به وجود آورد ولی پیست را می توانیم در جای دیگر بسازیم. ما ۱۰ها تجربه موفق کشورهای دیگر را به آنان نشان دادیم که نرفته اند در دریا یا تالاب پیست قایق رانی بسازند بلکه در ساحل ساختند و آب را آوردند در یک کانال و با صرف هزینه های خیلی خیلی کمتر از این... اینکه برویم بتن و سنگ بریزیم و استحصال انجام دهیم، و دریا را پر کنیم؛ خور را که زنجیره غذایی و جنگل حرّا را پر نماییم و بگوییم پیست ساخته ایم که سالی یک مرتبه ده تا قایق دعوت نماییم.»
این مسئول اظهار نمود: «در پروژه های دیگر به ما می گویند اشتغال است و نان مردم و کوتاه بیایید، این که دیگر اشتغال نیست. مخالفت محیط زیست با این پروژه به کمیته کارشناسی امور زیربنایی دولت ارسال شده است. چطور امکان دارد متولیان عرصه های آبی کشور -آب منطقه ای- به چنین پروژه ای مجوز بدهد؟»
ایجاد اختلال در چرخش آب خورها
از آنجا که خورها آب خویش را از دریا می گیرند به سادگی از آلودگی های دریایی بخصوص آلودگی نفتی تأثیر پذیرفته و به علت چرخش ضعیف آب صدمه پذیر هستند. فعالیتهای ساحلی و خشکی هم از دیگر منابع آلودگی و تهدیدهای مناطق ساحلی است که مجموع این عوامل، مناطق ساحلی و خورها را به مناطق حساس تبدیل نموده است.
از آنجا که خور سلطانی و لشکری در ساحل شهر بوشهر بعنوان بزرگترین خور استان و یک بانک زیستی پرارزش برای ادامه حیات آبزیان و موجودات وابسته به دریا در این منطقه جغرافیایی مطرح هستند، ازاین رو هر نوع فعالیت که سبب ایجاد اختلال در چرخش آب این مکان با ارزش شود اثرات غیر قابل جبرانی دارد و سبب مرگ اکولوژیک و بیولوژیک آن می شود بنابراین رعایت الزامات زیست محیطی و انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی جامع برای آن ضروریست.
خلاهای قانونی زیادی وجود دارد
به گفته ی مدیرکل محیط زیست بوشهر «ضمن اینکه می دانیم قوانین کامل نیست و خلاهای قانونی زیادی وجود دارد، و تعدد حوزه مسئولیتی و تصمیم گیری وجود دارد امّا باز هم اگر به همین قوانین محیط زیستی و قوانین کشور احترام بگذاریم شاهد چالش ها در هیچ کجای محیط زیست کشور نخواهیم بود.»
فرهاد قلی نژاد تصریح کرد: «طی یک سال قبل هیچگونه اجازه استحصال از دریا را ندادیم و یکی دو مورد که صدمه هایی توسط بعضی از واحدهای صنعتی خور لشکری و سلطانی را تهدید می کند را ممانعت کرده و دستور قضایی گرفته ایم. اعلام می نماییم که در خور سلطانی و لشکری اجازه هیچگونه تخریب و تصرف تالاب ها و خوریات را نخواهیم داد چون که این دو از تالاب های مهم استان بوشهر هستند که تلاش در ثبت آنها در لیست تالاب های کشور داریم.»
وی اظهار داشت: «تالاب بردستان دیّر تنها رویشگاه حرّا در کشور است که در لیست مناطق حفاظت شده محیط زیست قرار ندارد و حتما برنامه داریم که سال جاری این تالاب و حریم آنرا بعنوان یکی از مناطق حفاظت شده ی سازمان محیط زیست پیشنهاد داده و تصویب نماییم که این جنگل و حرایم آن برای همیشه بعنوان یک منطقه پرارزش حفظ شود، این بهترین و موثرترین راهکار قانونی می باشد و امیدواریم سازمان های متولی استعلامات در این راستا با ما همکاری کنند.»
استحصال های گسترده در دریا
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با اشاره به اینکه بیشترین چالش های ما در حوزه خوریات است، اظهار داشت: «با توجه به قانون جدیدی که تحت عنوان آئین نامه مقابله با تخریب غیر قابل جبران تالاب ها در سال۹۷ تصویب گردید، که این قانون گفته همه خورها و مناطق جزرومدی جزو تالاب ها هستند و ما از سنوات گذشته و تقریباً از ده سال پیش شاهد می باشیم استحصال های گسترده ای در دریا صورت گرفته است به صورتی که تا امروز ۲۸ مورد استحصال در سواحل استان بوشهر شناسایی کرده ایم که برخی در ارتباط با ۱۰ یا ۲۰ سال قبل هستند.»
قلی نژاد ضمن اشاره به اینکه دریا و خوریات بعنوان زیستگاه های مهم باید مورد حفاظت قرار بگیرند، تصریح کرد: «این موارد اساسا پیگیری می شود و اجازه نخواهیم داد برخلاف قانون هیچگونه استحصالی از دریا صورت بگیرد.»
مناطق ساحلی نباید خصوصی سازی شوند
به گزارش حیوان خانگی بگیر به نقل از ایسنا، مناطق ساحلی جزو سرمایه های ملی به شمار می روند و نباید خصوصی سازی شده یا برای انجام طرح ها و یا فعالیتهای صرفا اقتصادی مثل اسکله، بارانداز، پیست و یا استفاده گردشگری باعث انسداد اراضی و حذف کامل کارکردهای اکولوژیک آنها شوند. مطالعات منطقه ای نواحی ساحلی برای این محدوده ها می تواند تا حدودی مانع تخریب و ساخت و سازهای غیر مجاز شود.
آن طور که معلوم است محیط زیست با راه اندازی پیست قایقرانی مخالف نیست بلکه با مکان در نظر گرفته شده برای آن مخالف است چون که منجر به نابودی زیستگاه و جاذبه طبیعی خواهد شد. میتوان این پیست را در مکانی دیگر -در محدوده همان منطقه- راه اندازی کرد و محیط زیست هم با اعطای مجوز آن مشکلی ندارد ولی متاسفانه تنها به دنبال تخریب این خور زیبا هستند و بر راه اندازی پیست در این مکان اصرار دارند.
و حالا سوال اینجاست که آیا دستگاههای نظارتی در این خصوص بررسی های لازم را انجام داده اند؟ که محرز شود در رعایت قانون حق به جانب محیط زیست است و سازمان محیط زیست با اعمال شرایط سخت گیرانه و غیرقانونی با این گونه پروژه ها مخالفت نمی کند بلکه برخی ادارات و سازمان ها با فشار و پیگیری های جدی تلاش دارند اقدامات تخریبی در خور انجام دهند.
گزارش از: «زهره عرب»، خبرنگار ایسنا
منبع: حیوان خانگی بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب