گفت وگوی مهر با جراح قلب كودكان؛
معضل کمبود جراح قلب کودکان در کشور
حیوان خانگی بگیر: عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، پیرامون مشکلات و چالش های بیماریهای قلبی کودکان و درمان این دسته از بیماران، توضیحاتی ارائه داد.
محمدرضا میرزا آقایان جراح قلب کودکان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت و گوی مشروح با خبرنگار مهر، کمبود جراح قلب کودکان در کشور را معضلی بزرگ در عرصه پزشکی کودکان دانست و اظهار داشت: کمبودهای موجود در سیستم درمانی کشور در کنار منافع کم حضور در این رشته و البته مهاجرت پزشکان، از مهم ترین علل مشکلات موجود در عرصه جراحی قلب کودکان است که موجب از دست رفتن کودک بیمار به علت عدم انجام اقدامات درمانی بموقع می شود. کمبود سیستم بهداشتی را پزشک باید جبران کند این جراح قلب کودکان که بیش از ۱۵ سال در کنار یاوران زنجیره امید به کودکان خدمت رسانی کرده است، درباره ی مهم ترین چالش های لطمه رسان به حوزه فوق تخصصی قلب کودکان، اضافه کرد: تعداد کاردیولوژیست ها در شاخه کودکان خیلی خوب و کافی است. در خیلی از شهرستان ها مراکز کاردیولوژی زیادی وجود دارد، اما به لحاظ سرویس جراحی قلب کودکان با محدودیت مواجه هستیم و با مشکل کمبود جراح دست و پنجه نرم می نماییم. به این معنا که تعداد مراکزی که می توانند این کار را بصورت تخصصی و فوق تخصصی انجام دهند بیش از ۵ یا ۶ مرکز نیست. وی با اشاره به این که سالانه حدود بیش از یک میلیون تولد در ایران داریم، اظهار داشت: برمبنای آمار از این مقدار تولد حدود یک درصد یعنی چیزی حدود ۸ تا ۱۰ هزار کودک با بیماری قلبی متولد می شوند. حالا اگر ۲۵ درصد از این کودکان در اولین سال زندگی به اقدامات ویژه نیاز داشته باشند، حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ اقدام فوری برای این کودکان نیاز است. اما متأسفانه باید بگویم ما نمی توانیم همه این کودکان را بموقع نجات دهیم. علت عمده اش هم محدودیت در رشته جراحی قلب کودکان است. چون کسی که بخواهد جراح این حوزه شود، اول باید جراح قلب بزرگسال شود و سپس دوره های ویژه ای را بگذراند. میرزا آقایان توضیح داد: کار در رشته کودکان بسیار مشکل است و شرایط روحی ویژه ای می طلبد و جراح باید توانایی های لازم را داشته باشد. البته مسائل جانبی دیگری هم وجود دارد که موجب می شود خیلی از جراحان قلب در شاخه بزرگسالان کار کنند. به عنوان مثال ممکنست در شاخه کودکان منافعی که بواسطه کار ایجاد می شود خیلی زیاد نباشد. شاید بتوان گفت آنهایی که هم اکنون در رشته جراحی قلب کودکان فعالیت می نمایند بیشتر به علت عشق و علاقه ای است که به این شاخه از جراحی داشته اند. کاری که با عشق شروع شود بطور قطع پیشرفت هایی می کند. ولی اگر عشق نباشد هیچ کاری پیش نمی رود. این فوق تخصص قلب کودکان اشاره کرد: جراح قلب کودکان در ایران باید علاوه بر رسیدگی به عمل های سخت، طولانی و بیماریهای پیچیده، نقصها و کمبودهایی که سیستم بهداشتی درمانی دارد را نیز خودش به عهده بگیرد. به عنوان مثال جراح ناچار است مشکلاتی مانند کمبود متخصصین ICU و کمبود متخصصین بیهوشی قلب کودکان را جبران کند. به علت این مشکلات است که خیلی از جراحان قلب دوست ندارند که به جراحی قلب کودکان ورود کنند. همه این معضلات سبب شده است که متأسفانه به این گروه از بیماران قلبی نوبت های طولانی مدتی داده می شود به شکلی که گاهی اوقات ممکنست در طول نوبت، مریض گرفتار مشکل شود، این واقعیت تلخی است که ما هرروز با آن دست و پنجه نرم می نماییم. وی ادامه داد: همین حالا یکی از همکارانم بازنشسته شده و یکی از همکارانم درحال مهاجرت است و من نتوانسته ام برای آنها جایگزینی پیدا کنم. کسی دوست ندارد به این کار وارد شود که همانطور که گفتم دلیلهای زیاد و پیچیده ای دارد، مهاجرت پزشکان نیز یکی از مشکلاتی است که با آنها مواجه هستیم. مشکلات داروی قلب کودکان در کشور این جراح قلب کودکان، مشکلات بازار دارو برای بیماریهای قلبی کودکان را یاد شده قرار داد و اظهار داشت: بعضاً یک سری از داروها کم هستند. یکی از مهم ترین این داروها «وارفارین» است که گاهی بیمارانی که دریچه مصنوعی دارند و برخی از بیماران تک بطنی که وارفارین برایشان تجویز می نماییم با مشکل کمبود این دارو مواجه می شوند. این در شرایطی است که این بیماران باید حتما این دارو را در اختیار داشته باشند و مصرف کنند. نبود این دارو دغدغه ای برای خانواده ها به وجود می آورد؛ چون داروی اصلی را نمی توانند پیدا کنند. وی با تأکید بر این که بصورت کلی بیشتر داروهایی را که لازم داریم در اختیار داریم، اشاره کرد: اما با کمبودهای ساختاری در طب کودکان وجود دارد. به عنوان مثال اگر شما به کشوری مثل عراق بروید شربت «فوروزوماید» دارند که به آسانی برای بچه تجویز می شود و روزی دو بار (یک میلی گرم) مصرف می کنند. اما اگر همین دارو را بخواهیم در کشور خودمان به یک بچه ۵ تا ۶ کیلویی بدهیم باید یک قرص (۴۰ میلی گرمی) را خُرد و رقیق نماییم. این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با تأکید بر این که چنین کمبودهایی شایسته سیستم بهداشتی درمانی ما نیست، افزود: در شرکت های دارویی ما خط تولید انواع داروها، شربت ها و آنتی بیوتیک ها وجود دارد اما از آنجا که در طب و داروسازی کودکان منافعی وجود ندارد به آن توجه کمی شده است. بنا بر این ما شربت فوروزوماید، شربت کاپتوپریل، شریت آلداکتون و…، نداریم. در حقیقت ما داروها را برای کودکان خودمان با متد بزرگسالی استفاده می نماییم و این نقصی است که در سیستم دارویی کشور وجود دارد. این شیوه می تواند به اشتباهات دارویی منجر شود. به عنوان مثال ما باید یک قرص ۴۰ میلی گرمی را خرد نماییم و یک بیستم آنرا به کودک بدهیم. این برای مادران و برای ما که دارو تجویز می نماییم کار سختی است. قرص وقتی خرد می شود مشخص نیست که همگن است یا نه و ماده موثره اش مساوی با سه تا یک چهارم دیگر هست یا خیر و ممکنست همگن نباشد. بد نیست که همکاران دارویی ما فکری به حال این داستان کنند. نیاز است که ما شربت این قرص هایی که نام بردم را داشته باشیم. میرزا آقایان در عین حال اشاره کرد: علیرغم این مشکلات نمی توان اظهار داشت که طب کودک در کشور زیر سایه طب بزرگسالان قرار دارد و ما جز نخستین کشورهایی در منطقه هستیم که طب کودک را مجزا از طب بزرگسال داریم و بیمارستان های ما نیز بخش های کودک مجزا دارند. این مشکلات دارویی کودکان به آسانی قابل حل هستند که این مساله نیز همت شرکت های دارویی را می طلبد تا قرص هایی که معادل بزرگسال دارند را برای کودکان هم تولید کنند و حداقل در اختیار مراکزی که فوق تخصصی قلب هستند قرار دهند تا بیماران بتوانند در مرکزی که مورد درمان قرار گرفته اند داروی مورد نیاز را تهیه کنند. ژنتیک مهم ترین عامل ایجاد بیماری قلبی در کودکان ایشان سپس به تشریح بیماریهای قلبی کودکان و روش های پیشگیری اشاره نمود و اظهار داشت: یکی از شایع ترین بیماریهای تکاملی و سرشتی از نظر ساختار بدن که نوزادان با آن به دنیا می آیند، بیماریهای قلبی و عروقی هستند. این بیماری به اشتباه بیماری مادرزادی نامیده می شود، اما در نگاه صحیح و علمی می گوئیم بیماریهای سرشتی قلب که در آنها ساختار قلب به درستی ساخته نشده و با ساختار قلب انسان های طبیعی فرق می کند. میرزا آقایان، با عنوان این مطلب که بیماریهای سرشتی قلبی در کودکان طیف گسترده ای از بیماریها را شامل می شود، اضافه کرد: عوامل به وجود آورنده بیماریهای قلبی نیز طیف وسیعی را شامل می شوند. وی با تأکید بر این که حدود ۸۰ درصد عوامل به وجود آورنده بیماریهای قلبی در کودکان، عوامل ژنتیکی است، افزود: عوامل محیطی هم در ایجاد بیماریهای قلبی تأثیرگذارند. برخی از داروهایی که مادر مصرف می کند و بیماری هایی که مادر در دوران حاملگی به آنها گرفتار می شود می تواند قلب جنین را تحت تأثیر قرار دهد. همین طور بیماری هایی مثل دیابت مادر، لوپوس مادر و بیماری هایی دیگری که مادر در سه ماهه اول حاملگی می گیرد، خصوصاً بیماری هایی ویروسی، مثل سرخجه مادرزادی یا آنفلوانزا می تواند موجب اختلال ساختاری در قلب شود. میرزا آقایان، بیماریهای سرشتی قلب، در جنین را بسیار شایع توصیف کرد و اظهار داشت: در حقیقت از هر ۱۰۰۰ نوزادی که زنده به دنیا می آیند ۸ نفر بیماری قلبی دارند. در صورتیکه این بیماریها خیلی جدی و مهم باشند می توانند موجب سقط شوند به نحوی که عامل حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد موارد سقط خود به خودی جنین، بیماریهای قلبی هستند. ما مجبوریم برای ۲۵ درصد موارد در سال اول زندگی اقداماتی انجام دهیم برای اینکه این گروه از نوزادان تازه متولد شده یا شیرخوار کوچک دارای شرایط بحرانی هستند. برای این گروه باید اقداماتی بصورت درمان دارویی یا جراحی و یا اقدامات اینترونشن صورت گیرد که بتوانند به سلامتی برسند. این فوق تخصص قلب اضافه کرد: بیماریهای سرشتی قلب و عروق، علائمی نظیر بد شیر خوردن، کبودی، اختلال در رشد، تند تند نفس کشیدن را در کودک ایجاد می کنند. این علایم موجب می شوند خانواده متوجه بیماری قلبی کودک شده و به پزشکان مراجعه کنند. در صورتیکه بیماری خیلی مهم باشد در همان بدو تولد و در زایشگاه پزشکان متوجه اختلالات می شوند و با انجام تست ها و اقدامات تشخیصی به تشخیص می رسند. وی اظهار داشت: خوشبختانه در کشورهای پیشرفته و تا حد زیادی در کشور ما میزان تشخیص زودرس خوب و دقیق است. به طور معمول در هفته اول حدود ۴۰ درصد از بیماران و برای ۶۰ درصد بیماران نیز تا پایان ماه اول به تشخیص می رسند. البته عده ای از بیماران نیز در طولانی مدت و با تأخیر تشخیص داده می شوند. این جراح قلب کودکان با یادآوری این که در گذشته به علت آگاهی کم گاهی در بیماریها در سنین بزرگ تر و در نوجوانی به تشخیص می رسیدند، اشاره کرد: زمانی که تشخیص دیر رس باشد شاید دیگر نشود اقدامات خوبی انجام داد. بدین سبب علائمی که گفته شد علایم مهمی هستند و خانواده ها باید به آنها توجه نمایند و اگر فرزندشان یکی از مواردی که گفتیم را داشت، حتما به پزشک کودکان مراجعه کنند. اگر مسئله مهمی باشد، پزشک، کودک را به پزشکان قلب ارجاع خواهد داد. ما هم با اکوکاردیوگرافی و اقدامات تشخیصی دیگر به تشخیص می رسیم و اقدامات لازم و مؤثر دیگر را برای بیمار انجام خواهیم داد. راهکارهایی برای پیش گیری از بیماری قلبی در نوزادان این فوق تخصص جراحی قلب کودکان با اشاره راهکارهای پیش گیری از ابتلاء نوزادان به این نوع بیماریها به اهمیت مسائل ژنتیکی، اظهار داشت: برای پیشگیری راه های زیادی وجود دارد. من فکر می کنم که یکی از بهترین راه های پیش گیری از تولد فرزند بیمار، جلوگیری از ازدواج فامیلی است. وقتی که ازدواج خویشاوندی باشد احتمال بیماری هم بیشتر می شود. همین طور اگر شما یک فرزند با بیماری قلبی دارید احتمال این که فرزند دوم هم بیماری قلبی داشته باشد تا حدود ۱۰ درصد بالا می رود. اگر یکی از والدین، یعنی پدر یا مادر به همراه یکی از فرزندان، درگیر بیماری قلبی باشند، احتمال بیماری قلبی فرزند دیگر تا ۳۰ درصد افزوده می شود. اگر فرزند اول دارای اختلال قلبی است حتما مادر برای اینکه حاملگی موفق بعدی را داشته باشد باید زیر نظر متخصص زنان پریناتالوژیست باشد تا مشکل اولیه باردیگر در فرزند بعدی تکرار نشود. با رعایت این مسائل می شود تا حد زیادی سلامت قلبی کودک را تضمین نمود. وی، سبک زندگی سالم، دوری از استرس، عدم مصرف سیگار و الکل برای مادری که می خواهد بچه سالمی به دنیا بیاورد مصرف غذای سالم، بموقع خوابیدن، بموقع هر کاری را درست انجام دادن و همین طور پیگیری سابقه بیماری اعضای خانواده و فهمیدن این که آیا کسی در خانواده سابقه بیماری قلبی دارد یا خیر، تأثیرگذار در پیش گیری از تولد نوزاد بیمار قلبی و عروقی توصیف کرد و اضافه کرد: قلب برای یک جنین ۵۰ روزه در زمان تکوین، به شکل قلب یک انسان بزرگسال است، اما در سایز بسیار کوچک تر و با فیزیولوژی گردش خون جنین. ۵۰ تا ۱۰۰ روز اول پس از لقاح زمان مهمی است که مادر باید مراقبت های مخصوصی را در این دوره انجام دهد. هیچ گاه داروی سرخود مصرف نکند و حتما هر دارویی مصرف می کند با مجوز پزشک باشد. حتما از کشیدن سیگار و مصرف الکل پرهیز کند و زندگی سالم باید داشته باشد. اگر در خانواده و یا بستگان درجه یک سابقه بیماری قلبی وجود دارد سفارش می شود به پزشکان کاردیولوژیست کودکان مراجعه کند. عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار داشت: برای انجام اکو قلب جنین در حدود ۱۴ تا ۱۶ هفتگی حاملگی مراجعه کنند تا متوجه شوند که آیا بیماری قابل تشخیص وجود دارد و پس از تولد می توان به کودک کمک کرد یا خیر. در بعضی مواردی هم که بیماری خیلی سنگین باشد شاید سفارش پزشکان خاتمه حاملگی باشد که خوشبختانه راه حل قانونی وجود دارد و می شود از این راهکار استفاده نمود. میرزا آقایان همین طور درباره ی نقش زنجیره امید در کمک رسانی به حوزه فوق تخصصی قلب کودکان، اضافه کرد: داستان آشنایی با زنجیره امید از جایی آغاز شد که من در بیمارستان امام خمینی بودم. آن زمان زنجیره امید در شاخه ارتوپدی و ترمیمی مشغول فعالیت بود و بعد به جراحی قلب هم وارد شد. جراحی قلب در جهان یک عمل سنگین و هزینه بر است و همه خانواده ها نمی توانند از عهده اش بربیایند. همکاری زنجیره امید با ما با معرفی خانواده بیمارانی آغاز شد که در میانه راه درمان کودکان شان به علت سنگینی هزینه ها مانده بودند. زنجیره امید این بیماران را به ما معرفی می کرد، ما آنها را عمل می کردیم و هزینه های بیمارستانی را زنجیره امید متقبل می شد. وی با اشاره به این که زنجیره به تدریج اقداماتی برای اقامت بیماران هم فراهم نمود، افزود: خیلی از بیماران ما از شهرستان ها مراجعه می کنند، به ویژه آن زمان بیماران کم بضاعت تری داشتیم که به طور معمول از نقاط دور افتاده کشور بودند. گاهی نیز بیمارانی به ما مراجعه می کردند که حتی از عهده هزینه های درمان در بیمارستان دولتی نیز برنمی آمدند. میرزا آقایان افزود: ما که به عنوان خط اول درمان متوجه این مساله می شدیم، این باب برایمان باز بود که از امکانات زنجیره امید استفاده نمائیم. یعنی گاهی نیز ما بیمار را به زنجیره امید معرفی می کردیم. نگاهی به مشکلات خانواده های کم برخوردار وی درباره ی رابطه مشکلات مالی خانواده و درمان کودک بیمار، اظهار داشت: وقتی خانواده ای گرفتار مشکلات بزرگ مالی باشد با وجود درد و رنج فراوان ممکنست بیماری کودک را نادیده بگیرد به ویژه اگر بیماری صعب العلاج باشد. گاهی خانواده ها می پرسند که این بیماری چقدر احتمال بهبودی دارد و اگر متوجه شوند که شانس درمان کم است از روی ناچاری از درمان بیمارشان صرف نظر می کنند. خوشبختانه وجود زنجیره موجب شد که ما نگذاریم این اتفاقات رخ دهد و بیمار را به زنجیره معرفی نماییم. میرزا آقایان اضافه کرد: از جانب دیگر یکی از کارهای خوب دولت یازدهم و دوازدهم این بود که طرح تحول سلامت را اجرا کرد تا بیماران بدون پرداخت هزینه های هنگفت به بیمارستان مراجعه کنند. همه این ها دست در دست هم داد و موجب شد نیاز ما به زنجیره امید کمتر شود ولی هنوز برای درمان بیماران تبعه افغانستان و حتی عده ای از بیماران خیلی کم بضاعت در کشور خودمان که بعضاً حتی هزینه رفت و آمد و اقامت در تهران را هم ممکنست نداشته باشند، این نیاز وجود دارد. وی افزود: به این نکته باید توجه کرد که نمی توان برای جراحی قلب در شهرهای دور افتاده هم مراکزی را تأسیس کرد. در همه جای دنیا و در کشورهای پیشرفته نیز تعدادی مرکز را در شهرهای مرکزی تدارک دیده اند، حتی در ایالات متحده نیز شرایط به همین شکل است. به هر روی هزینه های سرسام آور ماندن در تهران و اقامت در کنار بیمارستان ها که ما شاهدش هستیم گاهی حتی از هزینه های درمان هم بیشتر است و بنا بر این خیلی از خانواده ها را از درمان بیمارشان منصرف می کند. اما زنجیره امید هنوز در این قسمت به ما کمک می نماید و ما با بهره گیری از این کمک ها، درمان بیماران را انجام می دهیم.
منبع: حیوان خانگی بگیر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب